Is er een toekomst voor banken in de waardeketen?

De afgelopen jaren is er voor miljarden geïnvesteerd in de Fintech industrie. De afgelopen week vond ruim 200 miljoen dollar zijn weg naar startups in de Fintech. En begin december 2014 speelden de investeerders voor Sinterklaas en ondersteunden de Fintech-startups met ruim 800 miljoen dollar.

De financiële sector wordt beschouwd als de sector waar de kans op disruptie, of het risico, het is maar hoe je het bekijkt, het grootst is. Wat betekent die disruptie voor de sector die het toch al niet zo eenvoudig heeft sinds 2008? Welke rol heeft de traditionele financiële sector in de toekomstige waardeketen?

Toekomst financiële instellingen onfortuinlijk?

Fortuna was de Romeinse godin van het toeval of van het lot, zowel van het geluk als het ongeluk. Fortuna is ook de naam van het kunstwerk dat kunstenaar Leonard van Munster ‘schipbreuk’ deed lijden op de Amsterdamse Zuidas.

Hoe fortuinlijk of onfortuinlijk zal de financiële sector zijn in de toekomst, wetende dat Fintech startups als paddenstoelen uit de grond schieten? De website AngelList inventariseert wereldwijd startups en telt inmiddels ruim 3.800 startups in financial services, die hun weg zoeken in de financiële sector. En daarmee wordt het dringen in de value chain, waarin de traditionele financiële instellingen zich bevinden.

De value chain, zoals hij ooit was

Als we de value chain van de financiele sector vereenvoudigd weergeven, dan laat deze eigenlijk de kenactiviteiten van banken zien, zoals we deze als zo lang kennen.

Simpel geredeneerd, banken trekken spaargeld en vermogens aan van particulieren en lenen dit uit aan ondernemingen of geven het via de beurs door aan ondernemingen op zoek naar risicodragend vermogen. Daarnaast spelen ze sinds het verdwijnen van het loonzakje in de jaren zestig van de vorige eeuw een belangrijke rol in het betalingsverkeer.

Klik op afbeelding voor vergroting

In deze traditionele waardeketen hebben banken doorgaans de rol van distributeur en administratieve verwerkingsfabriek en vindt geld zijn weg via markten en infrastructuren zoals de beurs en systemen van gevestigde marktpartijen zoals Equens en EBA2.

De distributeurrol zou je als de front end van de waardeketen kunnen zien en de administratieve verwerkingsfabriek als de back end. Hoe gaat deze waardeketen wijzigen onder invloed van al die Fintech startups, sommige nog heel jong, andere al enigszins op leeftijd?

De value chain herzien

In toekomst zullen Fintech startups binnen de traditionele waardeketen op verschillende plekken de rol van gevestigde financiele instellingen overnemen. Er bestaat een reëel risico dat banken steeds meer worden teruggedrongen in de rol van administratieve verwerkingsfabriek.

Klik op afbeelding voor vergroting

Hoe moet je bovenstaande waardeketen interpreteren? Laat ik het illustreren aan de hand van een paar voorbeelden.

Worden banken de back end?

Simple is een Amerikaanse partij die online bankieren opnieuw probeert uit te vinden met een moderne, frisse website, mobiele app en een onderscheidende customer service. Maar eigenlijk is Simple geen bank, maar een front end op de back end banksystemen van de Bankcorp Bank. Simple maakt eveneens gebruik van Visa debetcards. Begin vorig jaar werd Simple ingelijfd door het Spaanse BBVA.

Eind vorig jaar betrad het Nederlandse BUX de beleggingsmarkt. Ze hebben de ogenschijnlijk serieuze wereld van de beurs in een app gestopt, waarmee je ‘bucks’ kunt verdienen. Eigenlijk heeft BUX alleen een voorkant gemaakt die aangesloten kan worden op de platformen van brokers. BUX is een samenwerking aangegaan met Ayondo Markets, die je als lezer wellicht kent van het social trading platform ayondo, Met Ayondo kan BUX de Europese markt op. Mochten ze hun app ook in Azie willen aanbieden, dan ‘knopen’ ze hun front end aan een lokaal platform à la Ayondo Markets.

Binnen een paar jaar wordt in Nederland het zogeheten Payment Service Directive 2 (PSD2) een feit, waardoor zogeheten third party service providers eenvoudig (geautomatiseerd) moeten kunnen beschikken over de bankmutaties van een consument als deze daar toestemming voor geeft. Zo kan het Nederlandse The Moneyer een goed alternatief worden voor het internet bankieren van traditionele banken. In Duitsland, waar ze met FinTS eigenlijk al een voorloper hebben op PSD2, biedt Numbrs een app waarmee je op één plek de rekeningen van alle banken kunt beheren. Dit is het voorland voor Nederlandse banken.

Lees ook: ‘Payment Service Directive 2 for Dummies (deel 1)‘ en ‘Payment Service Directive 2 for Dummies (deel 2)‘

Op het vlak van payments gaan partijen zoals Apple Pay, Google Pay en Samsung Pay een belangrijke rol krijgen en zal er een meer bescheiden rol zijn voor partijen zoals Vodafone Smartpass een Daalder. Ook hier geldt de vraag, wie wordt de front end en wie de back end.

Bovenstaande voorbeelden zijn tekenend voor vooral retail-  en private banks. Aan de zakelijke kant van bankieren is de scheiding tussen front end en back end minder duidelijk aanwezig.

Het nieuwe zakelijk ‘bankieren’

Aan de zakelijke kant bestaat het risico dat zowel de voorkant als de achterkant van banken worden overgenomen door nieuwe toetreders. Spotcap, dat onlangs de Nederlandse markt betrad, doet alles wat een bank doet. Het verstrekt kortlopende leningen aan ondernemers, zij het tot maximaal EUR 100.000,-, en heeft zijn eigen risicomanagement- en administratieve systeem.

Het Amerikaanse OnDeck verstrekt kortlopende leningen en rekening courant kredieten en onderscheidt zich door snelle fiattering van deze kredieten op basis van heel veel data. Ze zijn sneller dan traditionele banken.

Bovenstaande partijen, en ook het Nederlandse Flinqer en Ebury, vervangen traditionele partijen op onderdelen van de business.

Wat wordt de rol van traditionele banken?

Duidelijk is dat de rol van traditionele banken de komende jaren verandert. Maar welke rol zullen ze aannemen in de value chain? Dat hangt sterk af van de veranderingsgezindheid van deze doorgaans meer conservatieve sector.

Als banken zich laten terugdringen in de rol van administratieve verwerkingsfabriek, dan zal de winstgevendheid van banken fors teruglopen. Het geld wordt immers doorgaans verdient op de plek waar waarde voor de klant wordt gegenereerd: de voorkant. Als Fintech startups erin slagen om een betere front end te realiseren, die een betere customer experience biedt en beter aan de verwachtingen van de klant voldoet, dan worden banken wellicht de bitpipe of the future; pure transactieverwerkers.

Tot slot terug naar Fortuna. Kunstenaar Leonard van Munster zei over de symboliek van zijn op de Zuidas gestrande schip Fortuna het volgende: “Een schip op haar zij staat niet enkel voor een schip dat niet verder kan, maar tevens voor een schip dat weer kan gaan varen.” Als banken het tij keren, dan kan er nog steeds een fortuinlijke toekomst in het verschiet liggen.