Zijn blockchain smart contracts een ‘game changer’ in de financiële sector?

De belangrijkste innovatie die blockchain techniek brengt – naast de censuurvrije onveranderbare opslag van data – is dat gebruikers van het netwerk zelfstandig zogeheten smart contracts kunnen ontwikkelen. Eenmaal ontwikkeld kunnen de contracten onbeperkt worden (her)gebruikt. Een smart contract is een stukje programmacode dat veilig allerlei soorten afspraken en overeenkomsten automatisch kan effectueren. Zo kunnen er bijvoorbeeld opties mee worden uitgegeven, er kunnen crowdfunding overeenkomsten mee worden afgesloten tussen groepen mensen, er kan automatisch dividend mee worden uitgekeerd en het eigendom van goederen kan er digitaal mee worden overgedragen. Het bijzondere hierbij is dat dit volledig geautomatiseerd betrouwbaar wordt gedaan, zonder tussenpartij of derde. De belangrijkste eigenschap van een smart contract is hierbij dat het – nadat het is geactiveerd op de blockchain – zichzelf verder autonoom uitvoert voor de deelnemers, zonder dat van buitenaf de werking nog kan worden beïnvloed.

Smart contracts vallen niet onder juridische wetten

We zijn gewend dat contracten bestaan uit afspraken die wettelijk afgedwongen kunnen worden binnen jurisdicties. Dit is jarenlang de voornaamste wijze geweest waarop handelsovereenkomsten goed tot stand konden komen. Dit model zorgt echter altijd voor een zekere mate van frictie omdat voor de uitvoering allerlei menselijk handelen is vereist. Dit is vooral het geval bij internationale overeenkomsten, wat dit type afspraken tot de meest kostbare maakt.

Smart contracts, die op geglobaliseerde blockchain techniek draaien, werken fundamenteel anders. Dit zijn contracten die autonoom – of populair gezegd: in de cloud – de transactie automatisch afwikkelen, zodra aan alle voorwaarden van het contract is voldaan. Bij een transactie op de traditionele effectenmarkten kost het afhandelingsmechanisme ongeveer drie dagen (T+3) waarbinnen de transactie of betaling wordt afgerond. De nieuwe, inmiddels door de Amerikaanse toezichthouder goedgekeurde, software kan geautomatiseerd onmiddellijk met de transactie het gehele post-trade proces afhandelen, van clearing & settlement tot en met reconciliatie. De snelheid van de transactieafhandeling komt hiermee erg dicht bij T+0 ofwel onmiddellijke verwerking. Vergeleken met huidige systemen kan dit een grote efficiëntieverbetering en kostenbesparing betekenen in de operationele processen van financiële instellingen. Met de programmacode en de data op de blockchain kan niet worden gefraudeerd omdat deze wordt gecontroleerd met cryptografische software die de deelnemers van het netwerk gezamenlijk uitvoeren in plaats van op één centrale plaats.

Om een smart contract effectief te kunnen gebruiken zullen doorgaans alle deelnemers aan het contract akkoord gaan met de afspraak dat het contract niet valt af te dwingen in een wettelijke context.

Om een smart contract effectief te kunnen gebruiken zullen doorgaans alle deelnemers aan het contract akkoord gaan met de afspraak dat het contract niet valt af te dwingen in een wettelijke context. Efficiënte transacties via smart contracts zijn hiermee veelal niet onderworpen aan een wetboek. De software garandeert een juiste en betrouwbare afwikkeling van de afspraken. De slimme contracten laten eigendom van digitale tokens – die waarde vertegenwoordigen in de vorm van bijvoorbeeld euro’s, waardepapieren of activa – betrouwbaar wisselen van eigenaar. De transacties zijn onderhavig aan onveranderlijke, veel betrouwbaarder, cryptografische wetten in plaats van juridische. Deelnemers aan een smart contract weten van te voren precies onder welke condities het contract wordt uitgevoerd. Hiermee weten ze op het moment dat de transactie wordt voltrokken allemaal exact dat én hoe aan de contractvoorwaarden is voldaan. We noemen dit principe compliance vooraf of onmiddellijke verifieerbaarheid.

De effecten van smart contracts op de financiële markten

In feite verandert er niets aan de mechanismes die financiële instellingen al jaren gebruiken. De kostbare gecertificeerde IT apparatuur om te verzekeren dat data niet kan worden veranderd wordt enkel vervangen door de cryptografische algoritmes die – in omvangrijke netwerken van gebruikers – verhoogde zekerheid geven dat de data alleen aan het systeem kan worden toegevoegd en er nooit in de systemen kan worden gemuteerd. Ondanks de gelijkenissen met bestaande legacy infrastructuur is de komst van open gedistribueerde blockchain systemen een game-changer te noemen. Voor digitale activa is er geen tegenpartijrisico wanneer de waarde, in de vorm van valuta of eigendom, wordt opgesloten in het contract. In de open netwerken kan waarde en eigendom van hand tot hand gaan via real-time, zichzelf optimaliserende markten, waar computercode de vele wanverhoudingen tussen vraag en aanbod geautomatiseerd opheffen, aldus Jeff Garzik, Bitcoin kernontwikkelaar.

Voordelen voor het toezicht

De met cryotografie te verifiëren contracten leveren ook voor toezichthouders grote voordelen. Ten opzichte van de fragiel gebleken gesloten netwerken, waarbinnen de huidige regulering en het voorkomen van systeemfouten alsmaar uitdagender wordt, bieden de publieke blockchains veel wenselijke eigenschappen. Met de open architectuur kunnen markten eerlijker en transparanter worden gemaakt doordat informatieasymmetrie, moral hazard en frictie kunnen worden teruggedrongen. Dit biedt ruimte voor grote verbeteringen door de opkomst van real-time financial auditing. Voor het toezicht, wat veelal slechts achteraf de problemen kan aanpakken in plaats van ze te voorkomen, is dit een grote sprong voorwaarts.

Nu de gevestigde instellingen nagenoeg allemaal zijn begonnen met eigen oplossingen op basis van blockchain technologie wordt het steeds spannender of de problemen en risico’s die er in de sector mee opgelost kunnen worden plaats zullen maken voor andere (systeem)risico’s en onvolmaaktheden. De ontwikkelingen gaan in hoog tempo door en het is goed om te zien dat de instanties in de financiële sector ook kennis nemen van alle ontwikkelingen. Zodra de juridische sector volgt kan, net als het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, ook de Nederlandse financiële sector voorwaarts.

Noot: Dit artikel verscheen eerder op de persoonlijke blog van Martijn.