Wat is de toekomstige rol van beleggingsdienstverleners in de waardeketen? (deel 1)

De financiële sector wordt overspoeld met FinTech startups. Duizenden startups zijn op zoek naar een interessante niche in de waardeketen voor de financiële sector. Deze startups dringen door tot alle geledingen van de financiële sector en zijn dus ook terug te vinden in het beleggingsadvies en vermogensbeheer.

Maar hoe kansrijk zullen deze FinTech startups zijn? Gaat de ’robo advisor’ een belangrijke rol spelen? In dit artikel schets ik de FinTech-ontwikkelingen in de financiële sector in het algemeen en voor beleggingsadvies en vermogensbeheer in het bijzonder. Wat moet het antwoord zijn van de gevestigde partijen in de markt?

De waardeketen staat onder druk

In de eerste helft van 2016 hebben investeerders, meestal venture capitalists, bijna 5 miljard dollar vers geld in FinTech startups gestoken. Deze vormen in de ogen van traditionele spelers wellicht een bedreiging. De website AngelList inventariseert wereldwijd startups en telt inmiddels ruim 6.500  in financial services, die hun weg zoeken in de financiële sector. En daarmee wordt het dringen in de waardeketen, waarin de traditionele financiële instellingen zich bevinden.

De waardeketen, zoals hij ooit was

 Als we de waardeketen van de financiële sector vereenvoudigd weergeven, dan laat deze eigenlijk de kenactiviteiten van banken zien, zoals we deze als zo lang kennen. Simpel geredeneerd, banken trekken spaargeld en vermogens aan van particulieren en lenen dit uit aan ondernemingen of geven het via de beurs door aan ondernemingen op zoek naar risicodragend vermogen. Daarnaast spelen ze sinds het verdwijnen van het loonzakje in de jaren zestig van de vorige eeuw een belangrijke rol in het betalingsverkeer.

Afbeelding ‘De traditionele waardeketen van de financiële sector staat onder druk’, gebaseerd op illustraties uit het artikel ‘Financial Services Value Chain Next Gen’ van Doug Nelson

In deze traditionele waardeketen hebben banken doorgaans de rol van distributeur en administratieve verwerkingsfabriek en vindt geld zijn weg via markten en infrastructuren zoals de beurs en systemen van gevestigde marktpartijen zoals Equens en EBA2.

De distributierol zou je als de front end van de waardeketen kunnen zien en de administratieve verwerkingsfabriek als de back end. Hoe gaat deze waardeketen wijzigen onder invloed van al die FinTech startups, sommige nog heel jong, andere al enigszins op leeftijd?

De waardeketen herzien

 In toekomst zullen FinTech startups binnen de traditionele waardeketen op verschillende plekken de rol van gevestigde financiële instellingen overnemen. Er bestaat een reëel risico dat de traditionele partijen steeds meer worden teruggedrongen in de rol van administratieve verwerkingsfabriek.

Afbeelding ‘Ontvlechting en herinrichting van de financiële dienstverlening’, gebaseerd op illustraties uit het artikel ‘Financial Services Value Chain Next Gen’ van Doug Nelson

Hoe moet je bovenstaande waardeketen interpreteren? Laat ik het illustreren aan de hand van een paar voorbeelden.

Simple is een Amerikaanse partij die online bankieren opnieuw probeert uit te vinden met een moderne, frisse website, mobiele app en een onderscheidende customer service. Maar eigenlijk is Simple geen bank, maar een front end op de back end banksystemen van de Bankcorp Bank. Simple maakt eveneens gebruik van Visa debitcards. Begin vorig jaar werd Simple ingelijfd door het Spaanse BBVA.

Ruim anderhalf jaar geleden betrad het Nederlandse BUX de beleggingsmarkt. Ze hebben de ogenschijnlijk serieuze wereld van de beurs in een app gestopt. Eigenlijk heeft BUX alleen een voorkant gemaakt die aangesloten kan worden op de platformen van brokers. BUX is een samenwerking aangegaan met Ayondo Markets. Met Ayondo kan BUX de Europese markt op. Mochten ze hun app ook in Azië willen aanbieden, dan ‘knopen’ ze hun front end aan een lokaal platform à la Ayondo Markets.

Aan de zakelijke kant van bankieren is de scheiding tussen front end en back end minder duidelijk aanwezig. Aan de zakelijke kant bestaat het risico dat zowel de voorkant als de achterkant van banken worden overgenomen door nieuwe toetreders. Spotcap doet alles wat een bank doet. Het verstrekt kortlopende leningen van maximaal EUR 150.000 aan ondernemers en heeft zijn eigen risicomanagement- en administratieve systeem.

Het Amerikaanse OnDeck verstrekt kortlopende leningen en rekening courant kredieten en onderscheidt zich door snelle fiattering van deze kredieten op basis van heel veel data. Ze zijn sneller dan traditionele banken.

Impact op beleggingsdienstverlening

Nu hoor ik u denken ‘leuk hoor al die FinTech startups, maar wat betekent dat voor mij?’ Ook op het vlak van beleggingsdienstverlening ontstaan er nieuwe spelers met meer aandacht voor klantbeleving, transparantie en inzicht. Vooral de VS zijn een voorloper in nieuwe vormen van beleggingsadvies en vermogensbeheer. Wellicht is dit wel ingegeven door de fiscale mogelijkheden die de Amerikaan heeft om voor zijn eigen pensioen te ‘sparen’. Voorheen deed de Amerikaan dat bij traditionele spelers zoals banken en vermogensbeheerders, maar inmiddels zijn er tal van zogeheten robo advisors, zoals Wealthfront en Betterment, waar Amerikanen eenvoudig online vermogen kunnen opbouwen. Waarin onderscheiden deze nieuwe spelers zich van traditionele speler?

Actief versus passief beleggen

De meeste nieuwe platformen zijn aanhangers van passief beleggen. Ze verkiezen het volgzaam beleggen in indices (index beleggen met indextrackers en ETF’s) boven het actief beheren van een portefeuille. Allen zijn de mening aangedaan dat passief beleggen doorgaans een beter rendement oplevert dan actief beleggen. Er zijn vele onderzoeken die deze mening onderbouwen, maar ook onderzoeken die dit in twijfel trekken.

Een interessante studie van Burton G. Malkiel (Princeton University, 2005, momenteel chief investment manager bij Wealthfront) toont aan dat professionele investment managers in de VS en daarbuiten de index benchmarks niet verslaan. Het onderzoek van Malkiel laat zien dat, gemeten over een periode van twintig jaar (1983-2003), actief gemanagede beleggingsfondsen een underperformance van 200 basispunten laten zien ten opzichte van het Vanguard S&P 500 Index Fund. Het verschil wordt vooral veroorzaakt door de hoge kosten die met actief beheer gepaard gaan. Het onderzoek laat tevens zien dat beleggingsfondsen inconsistent presteren: ‘today’s winners are tomorrow’s losers’.

Professor Eugene Fama publiceerde in 1970 zijn efficiënte markthypothese, de theorie in de financiële wetenschap die zegt dat alle publieke informatie en toekomstverwachtingen in de prijs van effecten is verwerkt. De aanhangers van actief beheer bekritiseren de theorie van Fama doorgaans. Maar als de koersen volgens deze critici zich irrationeel ‘gedragen’ en rendementen te voorspellen zijn, waarom slagen professionele investment managers er doorgaans dan niet in om de indices te verslaan?

Een onderzoek van Morningstar van eerder dit jaar bevestigt dat actief gemanagede fondsen er niet in slagen om hun passieve peers te verslaan. Ook Morningstar constateert dat het falen vooral schuilt in de kosten. Om met de woorden van Charles D. Ellis te spreken: actief beheer is ‘a loser’s game’.

Natuurlijk zijn er ook tegengeluiden als het gaat om index beleggen. Onderzoekers vergelijken actief beheerde fondsen vaak ten opzichte van een theoretische of academische index, die niet in overeenstemming is met de werkelijkheid. Ook is voor een belegger niet mogelijk om direct in een index te beleggen en indextrackers of indexfondsen blijken de indices niet altijd één op één te volgen. Tegenstanders menen ook dat kosten en risico’s vaak worden onderschat, waardoor het rendement bij passief beleggen ook lager is dan het marktrendement.

Hoe het ook zij, de belangstelling voor passief beleggen in Europa, in navolging van de VS, groeit. Het Nederlandse Pritle.com, dat zich richt op passief beleggen, zal binnenkort in vier landen in Europa actief zijn. Ik ben ervan overtuigd dat de markt klaar is voor robo advisors zoals Pritle. Zeker als de Europeaan, net als de Amerikaan, steeds meer valt voor passief beleggen en inziet dat daarmee de toegevoegde waarde van een traditionele vermogensbeheerder beperkt is. Ook op handen zijnde wijzigingen van ons pensioenstelsel gaan er waarschijnlijk voor zorgen dat de Nederlander steeds meer zelf vermogen moet opbouwen voor zijn pensioen (derde pijler). Er is dan absoluut ruimte voor een eenvoudig, online vermogensbeheeroplossing zoals Evi van Lanschot en Pritle.

Tot zover deel 1 van het artikel dat eerder verscheen in het VBA-Journaal, het blad voor beleggingsprofessionals. In deel 2 ga ik in op andere vormen van robo-advisory en een nieuw concept ‘informal finance’ genaamd.

Photo credits: Pixabay.com